Regelmatig lopen vrouwen die last hebben van Hyperemesis Gravidarum (HG) tegen arbeidsrechtelijke problemen aan. Contracten worden niet verlengd, er wordt gedreigd met ontslag of er is druk om weer aan het werk te gaan. Er is duidelijk behoefte aan verbetering. En dat is een mooie kans, want hoe werkgevers omgaan met deze vrouwen heeft een groot aandeel in hoe vrouwen met (ernstige) zwangerschapsmisselijkheid en HG hun ziekte periode ervaren.
In dit artikel volgt een kort overzicht van rechten, plichten, tips & tricks. Aangezien arbeidsrecht een uitgebreid en complex vakgebied is, is het artikel zeker niet volledig (zie disclaimer).
Ziekmelding
Wanneer je niet in staat bent om te werken door HG, meldt je je ziek bij de werkgever. Het is van belang hierbij aan te geven dat het een zwangerschap gerelateerde aandoening is. Werkgevers zijn zelf verantwoordelijk voor de kosten van een zieke medewerker, maar bij zwangerschapgerelateerde uitval neemt het UWV de kosten van salaris over. De werkgevermoet een uitkering wel zelf voor je aanvragen UWV: uitkering aanvragen door werkgever en hierbij melden dat het zwangerschap gerelateerd is. De uitkering wordt vrijwel altijd aan de werkgever overgemaakt en de werkgever maakt salaris aan jou over.
Vraag: Ik wil liever nog niet aan mijn werkgever vertellen dat ik zwanger ben. Moet ik dat toch doen? - Ja, dat is verstandig. De reden is dat je dan tijdens je HG minder druk zal ervaren weer aan het werk te gaan en je werkgever zal je dan waarschijnlijk sneller naar de bedrijfsarts doorsturen. De kosten worden immers door het UWV overgenomen. Daarbij stelt het UWV als eis dat je correcte informatie doorgeeft. UWV: info voor werknemers.
ARBO arts / bedrijfsarts
De werkgever zal je aanmelden bij de ARBO dienst en de kans is groot dat je snel (uiterlijk binnen 6 weken) opgeroepen wordt voor een gesprek met de bedrijfsarts. In eerste instantie zal je voor een fysieke afspraak opgeroepen worden. Wanneer je dit vanwege HG niet lukt kan je contact opnemen met de ARBO dienst en de werkgever met het verzoek dit telefonisch plaats te laten vinden.
Vraag: Moet ik aan de oproep bedrijfsarts voldoen? - Ja, hier ben je toe verplicht, op straffe van loonmaatregelen.
De bedrijfsarts gaat kijken of je in staat bent te werken en voor hoeveel uur. Hij kan ook met je overleggen over tijdelijk ander soort werk. Niet elke bedrijfsarts is bekend met HG en de gevolgen hiervan. Het is dus van belang je voor te bereiden, bijvoorbeeld door een artikel over HG mee te nemen : info voor zorgprofessionals.
Aangezien de bedrijfsarts een oordeel vormt over de mate van ziekte, is het van belang eerlijk en duidelijk te zijn over je huidige staat. De informatie die je hem geeft is in principe vertrouwelijk.
Vraag: Het oordeel van de bedrijfsarts, is dat bindend? - Ja, dat is bindend. Zowel voor werknemer als werkgever. Wanneer de bedrijfsarts zegt dat je niet of deels kan werken, moet dus ook de werkgever dit respecteren. Het is mogelijk om bezwaar te maken bij het UWV over een oordeel. Dit heet een deskundigenoordeel. Tot het oordeel van het UWV, geldt het oordeel van de bedrijfsarts. Let op: ook een werkgever kan een dergelijk oordeel bij het UWV aanvragen.
Vraag: oordeelt elke bedrijfsarts gelijk? - Nee, volstrekt niet. Sommige bedrijfsartsen stellen dat HG de hele zwangerschap niet over gaat en gaan ervan uit dat je voorlopig ziek blijft. Anderen geven een oordeel dat je (deels) aan het werk kan. Door ontbreken van een algemeen geaccepteerde standaard kunnen de oordelen sterk uit een lopen. Informatievoorziening vanuit jou is daarom van groot belang.
Vraag: De huisarts (verloskundig, psycholoog, gynaecoloog) zegt dat ik te ziek ben om te werken, maar de bedrijfsarts niet. Wat nu? - Er is baas boven baas wanneer het om ziekte en werk gaat: de bedrijfsarts. Wat kan helpen in goede oordeelsvorming is informatie, zoals een email of brief inclusief diagnose, van je behandelaar meenemen.
Druk vanuit de werkgever te gaan werken
De werkgever heeft het lastig wanneer je ziek bent. Voor werkgevers is de financiële schade te overzien, je wordt immers via het UWV betaald, maar de onvoorspelbaarheid van de afwezigheid, zoeken van vervanging en de druk op collega’s is heeft impact. Daarbij heeft de werkgever vanuit de wet Poortwachter forse en ook kostbare verplichtingen gekregen om ziekte te beperken. Bedenk dat niemand gebaat is met een conflict tussen jou en de werkgever en probeer dus zaken allereerst in goed overleg op te lossen. Mocht je werkgever druk op je leggen om te gaan werken of naar kantoor te komen, verwijs dan naar het oordeel bedrijfsarts. Dat is bindend en hier moeten beide partijen zich aan houden. Er zijn beperkingen aan wat een werkgever mag en niet mag doen.
Maanden ziek, en dan?
Wanneer je langdurig ziek bent en niet kan werken, blijft de uitkering vanuit het UWV naar de werkgever doorlopen. Dat betekent dat de werkgever jou moet betalen. Je zal regelmatig contact hebben met de bedrijfsarts en je werkgever, en er zal sprake zijn van een Plan van Aanpak. Het laatste oordeel van de bedrijfsarts is steeds het bindende oordeel; dit kan dus gedurende de zwangerschap veranderen.
Tweede / derde keer zwanger en HG
Veel werkgevers hebben de eerste keer begrip voor HG, maar bij een tweede of derde zwangerschap niet meer. Je weet immers wat je te wachten staat. Bij vrouwen met HG is de ervaring dat de druk vanuit de werkgever kan toenemen en er vervelende vragen of opmerkingen gemaakt kunnen worden. Formeel gezien maakt een tweede of derde zwangerschap geen verschil met de eerste. Je mag zwanger worden en hebt hier geen toestemming voor nodig van de werkgever. Vrouwen met een tweede zwangerschap maken echter vooraf vaak een plan hoe ze het gaan aanpakken (huishouden, kinderen, medisch, etc).
Tip: Afhankelijk van de verstandhouding kan je met je werkgever ook samen vooraf een plan maken voor wanneer je zwanger bent/wordt. Stichting ZEHG heeft ook een standaard voorbereidingsplan gemaakt.
Tijdelijk contract en wel/geen verlenging
Kenmerk van een tijdelijk contract is dat het een einddatum heeft. De werkgever heeft niet de plicht dit te verlengen. Zwangerschap mag echter niet de reden zijn van geen verlenging. Veel werkgevers zullen deze reden ook niet geven en in de praktijk zijn er weinig bezwaarmogelijkheden bij ontbreken van verlenging.
Tip: Leg aan de werkgever uit dat HG een tijdelijke ziekte is en dat je na de zwangerschap weer tiptop bent. Dat maakt de kans groter op verlenging van je contract.
Contract onbepaalde tijd en ontslag
Bij een contract voor onbepaalde tijd en ziekte kan je niet zo maar ontslagen worden. Werkgevers zijn vanuit de wet Poortwachter verplicht om je te helpen weer aan het werk te gaan. Toch is de realiteit dat sommige werkgevers het dienstverband bij vrouwen met HG proberen te beëindigen en soms gebeurt dit met druk op de zwangere.
Tip: Initiatief voor beëindiging arbeidsrelatie komt vanuit de werkgever en je bent als werknemer niet verplicht met beëindiging akkoord te gaan. Laat je dus niet onder druk zetten!
A. Regulier ontslag bij ziek of zwanger
Regulier ontslag is in principe niet mogelijk tijdens de eerste twee jaar van de ziekte. Hier zijn wel uitzonderingen op, met name wanneer je als werknemer niet voldoet aan de re-integratieverplichtingen / oordeel bedrijfsarts. Het is dus van belang je goed in te lezen in de verplichtingen en hier geen fouten in te maken. Ook zwangerschap geeft ontslagbescherming, zowel tijdens de zwangerschap als tijdens bevallingsverlof. Rechten, zowel bij ziekte als zwangerschap zijn stevig verankerd in de wet. Zodra er ontslag dreigt, neem dan direct contact op met de rechtsbijstandsverzekering, vakbond of een gespecialiseerde jurist.
B. Vaststellingsovereenkomst of beëindigingsovereenkomst.
Een methode die regelmatig gekozen wordt is een vaststellingsovereenkomst. Dit is een overeenkomst waarbij werkgever en werknemer samen bepalen dat het beter is de arbeidsrelatie te beëindigen: wederzijds goedvinden. Deze overeenkomst kan verschillende bepalingen bevatten die voordelig, of nadelig voor de werknemer kunnen zijn, zoals ontslagvergoeding of opname vakantiedagen. Je kan niet gedwongen worden akkoord te gaan en de inhoud is voor een deel afhankelijk van onderhandeling.
Indien de overeenkomst volgens de vastgestelde regels is opgesteld, kan je na ondertekening een uitkering aanvragen bij het UWV, ook bij zwangerschap.
Waarschuwing: Indien je ziek bent bij het tekenen van de overeenkomst kan je WW of ziekte-uitkering in gevaar komen!
Vraag: Kan ik wanneer ik ziek ben, een vaststellingsovereenkomst tekenen? - Nee, nooit doen. Je krijgt namelijk waarschijnlijk geen uitkering wanneer je ziek bent en getekend hebt. Vertrouw hier niet op advies werkgever, maar neem altijd contact op met een vakspecialist.
Vraag: Kan ik tijdens mijn zwangerschap met HG ontslagen worden? - Dat is niet zo maar mogelijk. Ziekte en zwangerschap geeft je een specifieke bescherming en zwangerschap is nooit een geldige reden voor ontslag. Ook niet wanneerhet een tweede of derde zwangerschap met HG betreft.
Vraag: Wat moet ik doen bij dreigend ontslag? - Niets tekenen, geen akkoord geven op een verzoek, je houden aan de verplichtingen m.b.t. re-integratie/bedrijfsarts en juridische hulp zoeken bij vakbond, rechtsbijstand of jurist.
Vraag: Oeps, ik heb een vaststellingsovereenkomst tijdens ziekte getekend. Is er een weg terug? - Ja, er is een bedenktijd van 2 weken. Meldt binnen twee weken na zetten van de handtekening schriftelijk aan de werkgever dat je niet meer akkoord bent, gebruik makend van de bedenktijd.
Ontslagrecht is complex. Er kan bijvoorbeeld ook een situatie van faillissement, collectief ontslag, wanpresteren medewerker of andere bijzondere omstandigheden zijn (zoals ontslag op staande voet). Hiervoor gelden specifieke regelingen.
Geld: Loondienst en HG
Tijdens je dienstverband krijgt de werkgever geld van het UWV en betaalt de werkgever jou.
Vraag: Hoeveel geld krijg ik? - Wanneer je ziekte 100% door zwangerschap veroorzaakt wordt, ontvang je 100% van je loon. Wanneer er ook andere oorzaken zijn, kan dit terug lopen naar 70% in het eerste jaar, afhankelijk van de afspraken in je arbeidscontract. Salarisdoorbetaling bij ziekmelding
Na je dienstverband is relevant of je nog ziek bent of niet. Het UWV zal in beide situaties de loondoorbetaling voor haar rekening nemen, maar het proces is anders bij ziekte en bij gezondheid. Hiervoor moet je wel zo snel mogelijk contact met het UWV opnemen.
Geld: Zelfstandig en HG
Wanneer je zelfstandig bent en HG hebt, is het afhankelijk van je je situatie of je betaald krijgt.
Zwangerschap en met name ziekte tijdens zwangerschap kan bij zelfstandigen tot financiële problemen leiden; in principe ben je als zelfstandige namelijk zelf verantwoordelijk voor eigen inkomen.
- Ben je zelfstandige zonder personeel? Dan is er de ZEZ regeling. Deze regeling kent veel beperkingen, onder meer voor mensen die vanuit een BV werken.
- Heb je een arbeidsongeschiktheidsverzekering? Dan kan je een beroep doen op je eigen AOV. De meeste AOV’s keren na een inloopperiode de reguliere zwangerschapsgelden uit. Voor HG is een ziekmelding nodig. Let wel dat de medisch adviseurs hier alles op alles zetten om je geen uitkering te geven en dat je nog veel beter dan bij een bezoek bedrijfsarts voorbereid moet zijn. Vraag tijdig hulp van een vriend/vriendin voor de voorbereiding, of eventueel zelfs vooraf van een AOV jurist.
- Heb je geen van bovenstaande opties en geen financiële reserves? Neem dan contact op met de gemeente bij (dreigende) financiële problemen. De wet Besluit bijstandverlening zelfstandigen is dan een van de opties. Ook kan je contact opnemen met het Instituut Midden en Kleinbedrijf. Deze BBZ regeling is ook een optie wanneer je partner zelfstandig is en door de zorg thuis in de financiële problemen komt.
Verder lezen
Er is een schat aan informatie online te vinden over rechten en plichten rondom zwangerschap en ziekte. Bij een zwangerschap met HG is de situatie extra ingewikkeld en het verdient aanbeveling tijdig een vakspecialist te raadplegen. De informatie die goedbedoeld op fora gegeven wordt is bijzonder vaak incorrect en kom voort uit “ja maar dat is niet eerlijk”, in plaats van de wettelijke arbeidsrechtelijke basis. Goede bronnen van informatie zijn sites van advocaten en gespecialiseerde arbeidsrecht sites, zoals:
http://www.vaststellingsovereenkomst.info/
http://www.ontslagspecialist.nl/
http://www.arbeidsrechter.nl/
http://www.uwv.nl/particulieren/