Voor de behandeling van zwangerschapsmisselijkheid en hyperemesis gravidarum worden verschillende medicijnen gebruikt. Soms wordt er ook een combinatie van medicijnen gebruikt. We geven een overzicht met verwijzing naar het betreffende medicijn in het Farmacotherapeutisch Kompas van het Zorginstituut Nederland.
Ernstige zwangerschapsmisselijkheid en hyperemesis gravidarum reageren het beste op medicijnen als deze volgens een schema worden ingenomen. Tevens verbetert de werking als je lichaam goed gehydrateerd is, iets dat nogal een opgave is bij ernstige zwangerschapsmisselijkheid en hyperemesis gravidarum. Tot slot geldt: bemerk je binnen 1 a 2 dagen geen verbetering in je klachten, meldt dit dan bij de behandeld arts. Geef daar ook aan of je last hebt van bijwerkingen en van welke bijwerkingen. Het melden van bijwerkingen kan ook via het Bijwerkingen centrum LAREB. Gebruik je naast de reguliere medicijnen ook alternatieve medicijnen tegen de misselijkheid? Laat dit dan weten aan je behandeld arts.
Let op! Dagelijks krijgen wij ontzettend veel vragen over persoonlijke ervaringen van vrouwen met HG. Persoonlijke ervaringen zijn nooit bedoeld als advies. Jouw lichaam kan helemaal anders reageren op medicatie. Het vinden van de juiste medicatie en het juiste behandelplan is een persoonlijke zoektocht. Je dient zelf met je zorgprofessional een veilige manier moet uitkiezen wat jouw lichaam nodig heeft. Wat voor de een werkt, kan voor de ander niets doen of zelfs schadelijk zijn. Er bestaat helaas nog geen kant- en klare oplossing die voor iedereen geldt. Ben je onder behandeling van een zorgprofessional? Je kunt jouw zorgprofessional altijd vragen om contact op te nemen met de HG specialist van Nederland: Professor Rebecca Painter van het Erasmus MC Rotterdam.
Lees hier meer over: Medicatie en hyperemesis gravidarum, hoe bespreek je dat met je arts
De website medicijnkosten geeft informatie over vergoedingen van medicijnen. Hier kun je zien of een geneesmiddel in het Geneesmiddelen Vergoedingssysteem (GVS) is opgenomen of wordt vergoed vanuit het basispakket of je eventueel zelf moet bijbetalen. Ook kun je zien of er een vervangend geneesmiddel is zonder bijbetaling. Maandelijks wordt deze lijst geactualiseerd. Let op dat je niet alleen de chemische stof (bijvoorbeeld Ondansetron/Metoclopramide) nakijkt maar ook het merknaam (Zofran/Primperan). Soms wordt een geneesmiddel vergoed onder de generieke naam maar niet het merk zelf. Het verschilt ook per verzekering welke medicatie vergoed wordt. Kosten voor geneesmiddelen tellen mee voor je eigen risico.
Let op!
Zorgverzekeraars hebben bij een aantal geneesmiddelen de mogelijkheid om alleen bepaalde varianten (bijvoorbeeld op grond van hun prijsstelling of prijsafspraken tussen zorgverzekeraar en geneesmiddelenfabrikant) te vergoeden. Dit wordt preferentiebeleid genoemd. Als jouw zorgverzekeraar voor één of meer middelen een preferentiebeleid voert, dat dat in uw verzekeringspolis. Indien een medische noodzaak bestaat om toch een duurdere variant van het middel toe te passen, kan jouw zorgverzekeraar afwijken van het preferentiebeleid. Hoe zorgverzekeraars het beleid uitvoeren is per zorgverzekeraar verschillend. Je kunt daarom het beste jouw verzekeringspolis nakijken en/of contact opnemen met jouw zorgverzekeraar.
Cyclizine – is een antihistamine en werkt ook tegen misselijkheid en overgeven.
Verkrijgbaar in: Cyclizine wordt gegeven in tabletten of zetpillen. .
In Nederland wordt cyclizine niet vaak gegeven bij zwangerschapsmisselijkheid omdat er niet veel bekend is over het gebruik van cyclizine in de zwangerschap. Men schrijft dan liever emesafene voor. In andere landen wordt cyclizine vaker gebruikt als eerste optie voor de behandeling van zwangerschapsmisselijkheid.
Bijwerkingen zijn onder andere: sufheid, slaperigheid, duizeligheid, verminderd reactievermogen
Vergoeding: Dit middel wordt NIET vergoed door (Nederlandse-) zorgverzekeraar. Er zijn voorwaarden van toepassing
Gebruik tijdens borstvoeding: zie informatie Bijwerkingencentrum Lareb
Emesafene – een samenstelling van meclozine en pyridoxine (vitamine B6).
Verkrijgbaar in: Dit medicijn wordt in tabletten of zetpillen gegeven. Het remt het braakcentrum en heeft een beetje versuffend effect. De werking treedt op na 1 a 2 uur en werkt ongeveer 8 uur.
Bij gebruik zeer kort voor de bevalling kan de versuffende werking ook optreden bij de baby.
Onder de merknaam suprimal wordt in Nederland soms meclozine zonder pyridoxine gegeven. In België is meclozine onder de merknaam Agyrax verkrijgbaar. In 2019 werd Agyrax uit de handel gehaald echter in 2021 was het weer verkrijgbaar.
Postafene is uit de handel gehaald.Bron BCFI Belgie
Bijwerkingen zijn onder andere: sufheid, slaperigheid, duizeligheid, verminderd reactie en coördinatievermogen. Bij gebruik zeer kort voor de bevalling kan de versuffende werking ook optreden bij de baby.
Vergoeding: Dit middel wordt NIET vergoed door (Nederlandse-) zorgverzekeraar. Zie ook: Geen vergoeding Meclozine/Emesafene per 1/2/2024
Gebruik tijdens borstvoeding: zie informatie Bijwerkingencentrum Lareb
Haldol – haldolperidol. Dit medicijn is een antipsychotica, maar wordt ook gebruikt tegen misselijkheid en overgeven als andere medicijnen niet werken of niet gewenst zijn. Het werkt ook wat versuffend.
Verkrijgbaar in: tabletten, capsules, drank
Bijwerkingen zijn onder andere: Helaas kent haldol redelijk wat bijwerkingen, onder andere bijwerkingen van het bewegingsapparaat (tics, trillingen , bewegelijkheid), hoofdpijn, problemen met de spijsvertering (misselijkheid en overgeven, obstipatie). Soms kan haldol depressieve gevoelens veroorzaken. In lage doseringen kan het, voor zover bekend, zonder gevaar voor de baby gebruikt worden. Als haldol in het laatste trimester wordt gebruikt, kan de baby bijwerkingen krijgen door haldol. Laat je hierover informeren door je arts.
Vergoeding: Dit middel wordt vergoed door (Nederlandse-) zorgverzekeraar. Er zijn voorwaarden van toepassing
Gebruik tijdens borstvoeding: zie informatie Apotheek.nl
Dit middel behoort tot een groep geneesmiddelen die ‘5-HT3-receptorantagonisten’ of’anti-emetica’ worden genoemd. Deze tabletten zijn alleen bestemd voor gebruik door
volwassenen. Granisetron blokkeert de prikkeling van het braakcentrum in de hersenen. Bovendien remt het de prikkelende stoffen op de zenuwen rond de darm. Hierdoor nemen misselijkheid en braakneiging af.
Verkrijgbaar in: Het middel is sinds 1991 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar onder de merknaam Kytril in tabletten, onder de merknaam Sancuso in pleisters, en als het merkloze Granisetron in tabletten en injecties.
Bijwerkingen zijn onder andere: hoofdpijn, zwak gevoel, verstopping, slapeloosheid of slaperigheid
Let op! Er is een beperkte hoeveelheid gegevens over het gebruik van granisetron bij zwangere vrouwen.
De resultaten van dieronderzoek duiden niet op directe of indirecte schadelijke effecten wat betreft
reproductietoxiciteit
Uit voorzorg heeft het de voorkeur het gebruik van granisetron te vermijden tijdens de
zwangerschap.
Vergoeding: De tabletten en capsules wordenvergoed door (Nederlandse-) zorgverzekeraar. Er zijn voorwaarden van toepassing
Gebruik tijdens borstvoeding: zie informatie Apotheek.nl
BRON Europees Middelenagentschap (EMA)
BRON LAREB
Litican wordt vooral in België gebruikt voor zwangerschapsmisselijkheid. De werkzame stof in dit medicijn is alizapride hydrochloride. Het middel bevordert de beweging van de darmen en heeft anti-misselijkheidskenmerken.
Verkrijgbaar in: tabletten of injectievloeistof.
Er is weinig bekend over het gebruik van dit middel in de zwangerschap. Uit dierstudies blijkt geen schadelijkheid voor de foetus
Mirtazapine – Onderzoek uit 2017 laat zien dat Mirtazapine een mogelijke behandeling van ernstige HG kan vormen.
Verkrijgbaar in: Mirtazapine is ook verkrijgbaar onder de naam Remeron; beide in tabletvorm
Mirtazapine wordt voornamelijk als anti-depressivum gebruikt, maar heeft ook andere toepassingen. In de behandeling van HG vervangt Mirtazapine andere medicatie, met name met andere medicatie uit de SSRI-groep dient voorzichtig te worden omgegaan.
Bijwerkingen van Mirtazapine omvatten vooral slaperigheid en sufheid, een toename van eetlust en gewicht wordt ook gemeld. Al is dit laatst uiteraard zeer gunstig als het gaat om de behandeling van HG. Daarnaast wordt ook duizeligheid, maag/darm problemen en spierpijnen genoemd.
Er zijn vooralsnog geen aanwijzingen dat Mirtazapine het risico op aangeboren afwijkingen vergroot. Er is wel sprake van een risico op een verhoogde bloeddruk bij de baby na geboorte, dit kan optreden als Mirtazapine laat in de zwangerschap wordt gebruikt.
Vergoeding: Dit middel wordt vergoed door (Nederlandse-) zorgverzekeraar. Er zijn voorwaarden van toepassing
Gebruik tijdens borstvoeding: zie informatie Bijwerkingencentrum Lareb
Navalit® is een combinatie op basis van doxylamine (H1-antihistaminicum) en pyridoxine (vitamine B6). Beide bestanddelen worden al lang “off-label” voorgesteld voor de behandeling van misselijkheid en braken tijdens de zwangerschap. Het is echter niet bewezen dat de combinatie doeltreffender zou zijn dan elk van de bestanddelen in monotherapie. De eerste keuze blijft bestaan uit monotherapie met metoclopramide of meclozine.
Verkrijgbaar in: tabletvorm of capsule
Bijwerkingen zijn onder andere: sufheid, slaperigheid, duizeligheid, moe zijn, moeite met plassen.
Let op! Navalit is niet geregistreerd voor de behandeling van Hyperemesis Gravidarum
Het onderzoek van het gebruik bij Navalit bij Hyperemesis Gravidarum is nog schaars, waardoor het nog NIET in de richtlijnen is opgenomen. Dat betekent dat wanneer een arts/gynaecoloog dit voorschrijft, het gebruik off-label is en de verantwoordelijkheid volledig bij de arts/gynaecoloog ligt.
Vergoeding: Dit middel wordt vergoed NIET door Nederlandse zorgverzekeraar.
Omeprazol – wordt ook wel gegeven onder de merknamen losec, losecosan of omecat.
Verkrijgbaar in: Wordt meestal als capsules of tabletten gegeven. Omeprazol is een maagbeschermer en wordt ook gebruikt bij brandend maagzuur (reflux).
Voor zover bekend kan omeprazol tijdens de zwangerschap gebruikt worden.
Omeprazol wordt vaak gegeven in combinatie met een anti-misselijkheid medicijn.
Bijwerkingen: Ironisch genoeg kan Omeprazol misselijkheid en overgeven als bijwerking hebben. Andere bijwerkingen zijn problemen met de darmen (diarree, obsitpatie, buikpijn).
Vergoeding: Dit middel wordt vergoed door (Nederlandse-) zorgverzekeraar. Er zijn voorwaarden van toepassing
Gebruik tijdens borstvoeding: zie informatie Apotheek.nl
Primperan – metoclopramide. Vermindert de misselijkheid en het overgeven.
BELANGRIJKE INFORMATIE 20-12-2021: Als gevolg van vertragingen in productie en vrijgifte heeft Sanofi besloten te stoppen met de commercialisatie van Primperan zetpillen. De zetpillen zijn sinds juni zowel in Nederland als Belgie niet meer verkrijgbaar.
Verkrijgbaar in: Primperan is verkrijgbaar in tabletten, drank of injectievloeistof. Middels infuus of injectie werkt primperan binnen een paar minuten. Neem je tabletten dan werkt het binnen een half uur.
Bijwerkingen: Ook primperan werkt wat versuffend en kent verder onder andere als bijwerking spiertrekkingen en trillingen. Daarnaast wordt door vrouwen die dit medicijn soms gemeld dat je er depressieve gedachten van kunt krijgen. Deze bijwerkingen treden vooral op bij langdurig gebruik.
Het wordt afgeraden om primperan aan het einde van de zwangerschap te gebruiken in verband met mogelijke bijwerkingen bij de baby. Je arts kan hier meer informatie over geven. In België is Primperan ook onder die merknaam verkrijgbaar.
Vergoeding: Dit middel wordt vergoed door (Nederlandse-) zorgverzekeraar. Er zijn voorwaarden van toepassing
Gebruik tijdens borstvoeding: zie informatie Apotheek.nl
Let op!
De European Medicines Agency / Europees Geneesmiddelbureau (EMA) zegt over Primperan dat het maar maximaal 5 dagen gebruikt mag worden in verband met bijwerkingen (bij de moeder). Dit advies gaat echter over de toepassing waar het voor bedoeld is, namelijk post operatief bij niet-zwangeren. Het middel is niet geregistreerd voor gebruik in de zwangerschap maar kan voor zover wij weten veilig gebruikt worden. De EMA zegt niets over gebruik in de zwangerschap. Het vreemde van het advies is, dat als primperan bijwerkingen geeft, dit vaak juist voorkomt in de eerste vijf dagen. Onderzoeksters van de Universiteit van Bergen (Noorwegen) hebben in Amsterdam tijdens het ICHG 2019 congres hierover een presentatie gegeven. Zij stelden dat wanneer je de eerste vijf dagen geen bijwerkingen hebt, je door kan gaan met het gebruik van primperan. Bron:European antiemetic regulations (restricting metoclopramide use) increases admission rates due to hyperemesis gravidarum.
Prednison – Prednison wordt als ‘paardemiddel’ bij diverse problemen ingezet en zorgt daarnaast ook voor vermindering van misselijkheid en overgeven.
Bij gebruik in de zwangerschap heeft prednisolon en hydrocortison de voorkeur. In hoge doseringen kan prednison zorgen voor groeivertraging van de baby en moet de baby (bij langdurig gebruik) na de bevalling goed worden geobserveerd in verband met bijwerkingen. Laat je hierover door je arts informeren.
Ook prednison kent helaas nogal wat bijwerkingen, vooral bij langdurig gebruik. Overleg hierover met je arts.
Verkrijgbaar in: tabletten en capsules
Vergoeding: Dit middel wordt vergoed door (Nederlandse-) zorgverzekeraar. Er zijn voorwaarden van toepassing
Gebruik tijdens borstvoeding: zie informatie Apotheek.nl
Bron: NCBI okt 2020 – Predisolone effectief bij HG in het eerste trimester
Prothezamine – is een antihistamine en werkt ook tegen misselijkheid en overgeven.
Verkrijgbaar in: tabletten of stroop. Dit medicijn werkt binnen ongeveer 20 minuten. Het werkt bij misselijkheid 6 tot 12 uur lang. Als versuffend middel werkt het 2 tot 8 uur lang.
Vergoeding: Dit middel wordt DEELS vergoed door (Nederlandse-) zorgverzekeraar. Er zijn voorwaarden van toepassing
Gebruik tijdens borstvoeding: zie informatie Apotheek.nl
Bekende bijwerkingen Promethazine: Sufheid, slaperigheid, vermoeidheid, slapte, een afgenomen coördinatievermogen en verminderd reactie- en concentratievermogen. Dit is vooral lastig bij activiteiten waarbij uw oplettendheid erg nodig is, zoals autorijden.
Gebruik dit medicijn in elk geval NIET vlak voor de bevalling. Bij gebruik vlak voor de bevalling kan uw kind na de geboorte versuft zijn en moeite hebben met ademhalen. Overleg hierover met uw arts.
Let op! Er is een beperkte hoeveelheid gegevens over het gebruik van promethazine bij zwangere vrouwen. De risico’s zijn zeldzaam en u moet het potentiële risico hiervan afwegen tegen de voordelen van kunnen eten, drinken en functioneren. Als u zich zorgen maakt, kunt u vragen om over te schakelen op Zofran/Ondansetron, waarbij dit potentiële risico niet gepaard gaat met het gebruik ervan.
BRON Farmacotherapeutisch Kompas
Zofran – ondansetron. Remt het overgeven en in mindere mate de misselijkheid.
Verkrijgbaar in: Zofran is verkrijgbaar als tablet, smelttablet, stroop of injectievloeistof.
Bijwerkingen zijn onder andere: hoofdpijn en/of obstipatie, opvliegers
Vergoeding: Dit middel wordt vergoed door (Nederlandse-) zorgverzekeraar. Er zijn voorwaarden van toepassing
Gebruik tijdens borstvoeding: zie informatie Apotheek.nl
Zofran wordt de laatste tijd steeds meer voorgeschreven bij ernstige zwangerschapsmisselijkheid of HG waarbij emesafene en primperan niet werkzaam zijn. Omdat de werking bij HG vaak goed is (maar helaas niet altijd) wordt er ook meer onderzoek gedaan naar het gebruik van zofran. Daarbij is naar voren gekomen dat zofran soms kan leiden tot hartfunctie complicaties. het is belangrijk om te weten dat dergelijke complicaties vooralsnog alleen zijn opgetreden bij patienten die in één keer een zeer hoge dosering middels infuus kregen. Een dergelijke dosering wordt bij zwangere vrouwen niet gebruikt. De eerder link leidt naar informatie over zofran van de HER foundation (de Amerikaanse HG organisatie).
Daarnaast is er in Amerika een beweging gaande waarbij men rechtzaken start omdat zou blijken dat zofran leidt tot schisis (hazenlip). In het kader van deze rechtzaken worden door advocaten allerlei uitspraken gedaan over zofran. De HER foundation heeft een en ander op een rijtje gezet.
Als vertegenwoordiger van duizenden vrouwen in Nederland die hyperemesis gravidarum hebben of hebben doorgemaakt, sluiten wij ons aan bij de uitingen van de volgende onderzoeken, deze lees je in de Special: Ondansetron. Hyperemesis gravidarum is een aandoening met potentieel zeer ernstige gevolgen voor moeder en kind. Bij de afweging welke medicatie de juiste is, is het van groot belang het perspectief van de cliënt mee te laten wegen, goede voorlichting te geven en de ernst van deze aandoening niet te onderschatten.
Laat je bij het gebruik van zofran leiden door je behandelend arts en geef hem/haar eventueel de links uit dit artikel.
Xonvea bevat twee geneesmiddelen doxylamine (H1-antihistaminicum) en pyridoxine (vitamine B6). Xonvea wordt gebruikt door zwangere vrouwen om te voorkomen dat zij zich ziek (misselijk) voelen en moeten overgeven.
Verkrijgbaar in: Xonvea verkrijgbaar als tablet.
Vergoeding: Dit middel wordt vergoed NIET door (Nederlandse-) zorgverzekeraar.
Gebruik tijdens borstvoeding: ONBEKEND wegens voldoende onderzoeken
Let op! Het onderzoek van het gebruik bij Xonvea bij Hyperemesis Gravidarum is nog schaars, waardoor het nog NIET in de richtlijnen is opgenomen wegens beperkt bewijs. De eerste keuze blijft bestaan uit monotherapie met meclozine of metoclopramide.
De HER stichting in Amerika heeft een overzicht gemaakt van veel gebruikte medicijnen bij de behandeling van HG en gebruikte doseringen. Ook wordt er aangegeven of er onderzoek is gedaan naar het gebruik van het medicijn bij HG. Apart wordt op onderzoek gebaseerde uitleg gegeven over het gebruik van zofran en prednison in de zwangerschap. Hierbij wordt een behandelschema gegeven. Het schema komt uit dit artikel: Al-Ozairi MBChB MRCP, E., Waugh MBBS MRCOG, J. J. S. , & Taylor MD FRCP, R. (2009). Termination is not the treatment of choice for severe hyperemesis gravidarum: Successful management using prednisolone. Obstetric Medicine. 2, 34-37. Het complete artikel is hier te downloaden.
