Misselijkheid is één van de bekendste symptomen van een zwangerschap. Vaak is het ook de eerste klacht waaraan vrouwen merken dat ze zwanger zijn. De symptomen van zwangerschapsmisselijkheid openbaren zich meestal voor het eerst zo rond de 5e of 6e week van de zwangerschap. Hoe de misselijkheid zich ontwikkelt, verschilt van vrouw tot vrouw. Bij sommige vrouwen begint het met een soort onpasselijkheid die langzaam erger wordt, een piek bereikt en langzaam weer afvlakt zo tussen 13e en 20e week van de zwangerschap. Bij andere vrouwen wordt het nooit erger dan een wat naar gevoel en bij weer andere vrouwen bouwt de misselijkheid razendsnel op tot extreme overgeefsessies.
De klachten die vrouwen onder ander hebben zijn onder andere de volgende:
- episodes van misselijkheid en/of overgeven
- gevoeligheid voor beweging
- gevoelig voor geuren
- de smaak van eten veranderd
- last van extreme moeheid
- problemen met eten en drinken door de misselijkheid
- gevoelige kokhalsreflex
- sterk verlangen naar bepaalde soorten voedsel en een sterke afkeer van andere soorten voedsel
- brandend maagzuur en refluxklachten
- speekselvloed, vaak vooral vlak voordat je moet overgeven maar soms de hele dag door
Uit verschillende onderzoeken komen verschillende cijfers, maar bijna zonder uitzondering geven al die onderzoeken aan dat meer dan 50% van de zwangere vrouwen enige vorm van zwangerschapsmisselijkheid ervaren. Sommige onderzoekers gaan zelfs zo ver om te zeggen dat wel 80% van de zwangere vrouwen in meer of mindere mate last heeft van zwangerschapsmisselijkheid!
Wat is ‘normaal’?
Waar ‘normale’ zwangerschapsmisselijkheid ophoudt en ‘extreme’ zwangerschapsmisselijkheid begint is moeilijk te zeggen. Je zou je kunnen voorstellen dat er sprake is van een lijn die start bij helemaal niet misselijk en eindigt bij de meest extreme vorm van HG. Ergens in het midden komt een punt waarop de zwangerschapsmisselijkheid je leven zodanig gaat beïnvloeden dat je niet meer in staat bent om veel te kunnen eten en drinken en bijvoorbeeld niet meer kunt werken of niet goed in staat bent het huishouden te doen. Als zwangerschapsmisselijkheid dergelijke extreme vormen aanneemt, noemen we het hyperemesis gravidarum (dit betekent extreme misselijkheid en overgeven in de zwangerschap). De misselijkheid blijft dan vaak onophoudelijk aanwezig en zorgt voor veel en vaak overgeven. Vrouwen met HG houden vaak bijna niets binnen en kunnen soms zelfs van een slokje water gaan overgeven. Bij deze klachten is medisch ingrijpen noodzakelijk.
Maar wat houdt HG nu precies in?
Sinds november 2021 is er een internationale consensus definitie voor Hyperemesis Gravidarum:
The Windsor Definition for Hyperemesis Gravidarum: A multistakeholder International Consensus Definition
Elk van de volgende criteria is vereist voor de definitie van HG:
- Symptomen beginnen vroeg in de zwangerschap, vóór een zwangerschapsduur van 16 weken. Meer dan 70% van de belanghebbenden was het erover eens dat symptomen moesten beginnen vóór een zwangerschapsduur van 16 weken.
- Gekenmerkt door ernstige misselijkheid en/of braken
- Niet normaal kunnen eten en/of drinken
- Beperkt de dagelijkse activiteiten sterk
- Tekenen van uitdroging werden beschouwd als bijdragend maar niet verplicht voor de definitie van HG.
Een andere definitie die hiervoor veelvuldig gehanteerd werd is deze: HG is een potentieel levensbedreigende zwangerschapsaandoening, gekenmerkt door gewichtsverlies, ondervoeding, uitdroging en verlies van functioneren in het dagelijks leven door extreme misselijkheid en/of braken, en kan op langer termijn gevolgen hebben voor de gezondheid van moeder en baby(‘s).
HG komt voor in variaties. Zowel in ernst als in lengte. Zorgprofessionals hanteren verschillende definities voor HG, waarbij de lengte van HG nauwelijks meegewogen wordt.
Sommige vrouwen
- hebben het kort, anderen de gehele zwangerschap
- ervaren de “droge” variant; denk hierbij aan brok in de keel, niet kunnen eten, 24/7 misselijk zijn.
- ervaren de “natte” variant; denk hierbij aan tot vele tientallen keren per dag overgeven
- worden bedlegerig en zijn compleet uitgeput, anderen kunnen met moeite blijven werken of het gezin draaiend houden
- reageren goed op medicatie, anderen juist weer niet
- is het levensbedreigend of wordt abortus overwogen, bij anderen niet
Helaas is er wereldwijd nog geen harde definitie voor HG en ook iedere vrouw ervaart het anders.
HG komt voor in verschillende typen, bijvoorbeeld overmatig braken of ”droge HG”. Maar er zijn ook verschillen in de duur, de ernst, welke medicatie wel of niet werken en de gevolgen van HG in het dagelijks leven.
Mild:
- Eindigt meestal halverwege de zwangerschap;
- Gewichtsverlies is ongeveer 5%;
- Vereist medicijnen en soms vocht via infuus;
- Moeder kan enkele dagelijkse activiteiten voortzetten;
- Het herstel kan enkele maanden of langer duren
Matig:
- Gaat vaak door tot halverwege de zwangerschap, maar de ernst neemt af;
- Gewichtsverlies is 5-10% (minder bij vroege behandeling);
- Vereist medicijnen, vocht via infuus en soms sonde voeding of TPV (PICC of centrale IV-lijn);
- Moeder is extreem vermoeid en kan maar een paar taken uitvoeren;
- Het herstel kan enkele maanden duren;
- Tekenen van trauma en veranderingen in gezinsplanning (geen volgend kindje meer) komen vaak voor
Ernstig :
- Vaak is het constant en kan het moeilijk zijn om met medicijnen te controleren;
- Gewichtsverlies is 10-20% of meer (minder bij vroege behandeling);
- Vereist vocht via infuus, medicijnen en voedingsondersteuning (bijv. sondevoeding of PICC-lijn) voor het grootste deel van de zwangerschap;
- Moeder is uitgeput, ondervoed en kan niet voor zichzelf zorgen;
- Herstel kan enkele maanden tot een jaar of langer duren;
- Tekenen van trauma en veranderingen in gezinsplanning (geen volgend kindje meer) komen vaak voor;
- Bevalling kan ingewikkeld en erg moeilijk zijn vanwege zwakte van moeder;
- Zonder behandeling kan de baby sterven en kan de moeder overgaan tot orgaanfalen
Het maakt niet uit welke vorm of ernst van HG jij ervaart, het is geen wedstrijd: jouw ervaring en jouw verhaal mogen er zijn. Praten met andere vrouwen helpt. Dit kan via de besloten praatgroep op Facebook.
Zowel Engelse als Amerikaanse cijfers geven aan dat HG voorkomt in 0,5% tot 2% van de zwangerschappen. Men verwacht dat het werkelijke aantal hoger ligt. In deze aantallen worden alleen vrouwen meegenomen die medische hulp hebben gezocht en er zijn helaas nog steeds veel vrouwen die kampen met de verschijnselen van HG maar daar geen hulp voor zoeken omdat ze denken dat het ‘er bij hoort’. Uitgaande van de geboortecijfers van het CBS gaat het in Nederland dan om ongeveer 2000 tot 4000 vrouwen per jaar die HG hebben in de zwangerschap.
Wanneer medische hulp inschakelen?
Als je deze één of meer van deze symptomen hebt, is het zeer verstandig om een arts of je verloskundige te (laten) bellen (ook als de symptomen ’s nachts of in het weekend erger worden!)
– je kunt (bijna) niets meer eten
– je hebt 24 uur of meer niets meer kunnen drinken
– je moet heel veel overgeven (meer dan 3 keer per dag)
– je geeft gal of bloed over
– je bent meer dan 5% van je lichaamsgewicht van voor de zwangerschap afgevallen
– je plast (veel) minder en/of je urine is heel donker en ruikt sterk
– je bent duizelig of valt zelfs flauw en/of je bent verward
– je verliest vaak je evenwicht en je coördinatievermogen wordt slechter
– je bent niet meer in staat te functioneren: je kunt niet meer staand douchen, de trap op en af gaan, werken of voor jezelf en je gezin zorgen
Bij twijfel is het verstandig om sowieso een arts of je verloskundige te raadplegen.
Op de pagina Behandeling en hulp vind je meer informatie over voeding, vocht en medicijnen.
De onderzoeken over de kans op nog een keer HG geven op dit moment cijfers tussen de 15-80% kans op herhaling aan. Een onderzoek uit 2005 laat een kans van 15.2% zien. In een onderzoek door Koren & Maltepe (2004) werd een herhalingskans van 80% genoemd, in een recenter onderzoek van Fejzo, et al (2011) was de herhalingskans 81%. Er is geen garantie of manier om te zeggen of je in een volgende zwangerschap wel of geen HG zult krijgen. Op de pagina Na HG vind je informatie en een voorbereidingsplan om je zo goed mogelijk voor te bereiden op een mogelijk volgende zwangerschap met HG.
Jongen of meisje?
De meningen en onderzoeksresultaten of HG vaker voorkomt bij een zwangerschap van een jongen of meisje zijn sterk verdeeld. Er is dan ook geen duidelijk bewijs dat de kans op of ernst van HG bepaald wordt door het geslacht van de baby.
