Misselijkheid is één van de bekendste symptomen van een zwangerschap. Vaak is het ook de eerste klacht waaraan vrouwen merken dat ze zwanger zijn. De symptomen van zwangerschapsmisselijkheid openbaren zich meestal voor het eerst zo rond de 5e of 6e week van de zwangerschap. Hoe de misselijkheid zich ontwikkelt, verschilt van vrouw tot vrouw. Bij sommige vrouwen begint het met een soort onpasselijkheid die langzaam erger wordt, een piek bereikt en langzaam weer afvlakt zo tussen 13e en 20e week van de zwangerschap. Bij andere vrouwen wordt het nooit erger dan een wat naar gevoel en bij weer andere vrouwen bouwt de misselijkheid razendsnel op tot extreme overgeefsessies.
Op deze pagina geven we je informatie over (ernstige) zwangerschapsmisselijkheid en hyperemesis gravidarum (HG) en de symptomen die hier bij horen. Ook geven we informatie over de psychische impact van het hebben (ernstige) zwangerschapsmisselijkheid en hyperemesis gravidarum.
De meeste vrouwen zijn aan het begin van hun zwangerschap misselijk en vaak gaat dit vanzelf weer over. Het kan helpen om kleine hoeveelheden te eten en drinken over de gehele dag. Soms kan gember bij normale zwangerschapsmisselijkheid ook wat verlichting bieden.
De klachten die vrouwen met zwangerschapsmisselijkheid hebben zijn onder andere:
- episodes van misselijkheid en/of overgeven
- gevoeligheid voor beweging
- gevoelig voor geuren
- de smaak van eten veranderd
- last van vermoeidheid
- problemen met eten en drinken door de misselijkheid
- gevoelige kokhalsreflex
- sterk verlangen naar bepaalde soorten voedsel en een sterke afkeer van andere soorten voedsel
- brandend maagzuur en refluxklachten
Uit verschillende onderzoeken komen verschillende cijfers, maar bijna zonder uitzondering geven al die onderzoeken aan dat meer dan 50% van de zwangere vrouwen enige vorm van zwangerschapsmisselijkheid ervaren. Sommige onderzoekers gaan zelfs zo ver om te zeggen dat wel 80% van de zwangere vrouwen in meer of mindere mate last heeft van zwangerschapsmisselijkheid!
Waar ‘normale’ zwangerschapsmisselijkheid ophoudt en ‘extreme’ zwangerschapsmisselijkheid begint is moeilijk te zeggen. Je zou je kunnen voorstellen dat er sprake is van een lijn die start bij helemaal niet misselijk en eindigt bij de meest extreme vorm van HG. Ergens in het midden komt een punt waarop de zwangerschapsmisselijkheid je leven zodanig gaat beïnvloeden dat je niet meer in staat bent om veel te kunnen eten en drinken en bijvoorbeeld niet meer kunt werken of niet goed in staat bent het huishouden te doen. Als zwangerschapsmisselijkheid dergelijke extreme vormen aanneemt, noemen we het hyperemesis gravidarum (dit betekent extreme misselijkheid en overgeven in de zwangerschap). De misselijkheid blijft dan vaak onophoudelijk aanwezig en zorgt voor veel en vaak overgeven. Vrouwen met HG houden vaak bijna niets binnen en kunnen soms zelfs van een slokje water gaan overgeven. Bij deze klachten is medisch ingrijpen noodzakelijk.
Hyperemesis gravidarum
Hyperemesis gravidarum (HG) is Latijn voor extreme misselijkheid en overgeven tijdens de zwangerschap. Veel vrouwen hebben de eerste maanden van hun zwangerschap last van zwangerschapsmisselijkheid en braken. Meestal verdwijnen deze klachten vanzelf tussen de twaalf en twintig weken van de zwangerschap. Bij sommige vrouwen zijn de klachten echter zo erg dat zij onvoldoende voeding en vocht kunnen binnenhouden. Dan spreken we van hyperemesis gravidarum.
Maar wat houdt HG nu precies in?
Sinds november 2021 is er een internationale consensus definitie voor Hyperemesis Gravidarum:
The Windsor Definition for Hyperemesis Gravidarum: A multistakeholder International Consensus Definition
Elk van de volgende criteria is vereist voor de definitie van HG:
- Symptomen beginnen vroeg in de zwangerschap, vóór een zwangerschapsduur van 16 weken. Meer dan 70% van de belanghebbenden was het erover eens dat symptomen moesten beginnen vóór een zwangerschapsduur van 16 weken.
- Gekenmerkt door ernstige misselijkheid en/of braken
- Niet normaal kunnen eten en/of drinken
- Beperkt de dagelijkse activiteiten sterk
- Tekenen van uitdroging werden beschouwd als bijdragend maar niet verplicht voor de definitie van HG.
Een andere definitie die hiervoor veelvuldig gehanteerd werd is deze: HG is een potentieel levensbedreigende zwangerschapsaandoening, gekenmerkt door gewichtsverlies, ondervoeding, uitdroging en verlies van functioneren in het dagelijks leven door extreme misselijkheid en/of braken, en kan op langer termijn gevolgen hebben voor de gezondheid van moeder en baby(‘s).
Hoe iemand hyperemesis gravidarum ervaart is voor elke zwangere verschillend: de duur, de ernst, de symptomen en de manier van behandelen kunnen allemaal verschillen. Onder ‘Verschillende soorten hyperemesis gravidarum’ en ‘Gradaties in hyperemesis gravidarum’ vind je meer informatie over de soorten, ernst, lengte en verschillen.
Een aantal symptomen van HG zijn:
- Misselijkheid
- (Extreem veel) Overgeven
- Weinig plassen
- Uitdroging
- Problemen met eten en drinken
- Speekselvloed
- Extreme vermoeidheid
- Meer dan 5% gewichtsafname
- Gevoeligheid voor geuren, licht en beweging
- Brandend maagzuur
- Niet meer je werk, huishouden of activiteiten kunnen doen
Op de pagina ‘Behandeling en hulp‘ lees je meer over het inschakelen van medische hulp, vocht, voeding en dehydratie (uitdroging).
Hyperemesis gravidarum komt voor in variaties. Zowel in ernst als in lengte. Zorgprofessionals hanteren verschillende definities voor HG, waarbij de lengte van HG nauwelijks meegewogen wordt:
Sommige vrouwen
- hebben het kort, anderen de gehele zwangerschap
- hebben de “droge” variant; denk hierbij aan brok in de keel, niet kunnen eten, 24/7 misselijk zijn.
- hebben de “natte” variant; denk hierbij aan tot vele tientallen keren per dag overgeven
- worden bedlegerig en zijn compleet uitgeput, anderen kunnen met moeite blijven werken of het gezin draaiend houden
- reageren goed op medicatie, anderen juist weer niet
- hebben een levensbedreigende vorm van HG en overwegen abortus, anderen niet
Sinds november 2021 is er een internationale consensus definitie voor Hyperemesis Gravidarum:
The Windsor Definition for Hyperemesis Gravidarum: A multistakeholder International Consensus Definition
Elk van de volgende criteria is vereist voor de definitie van HG:
- Symptomen beginnen vroeg in de zwangerschap, vóór een zwangerschapsduur van 16 weken. Meer dan 70% van de belanghebbenden was het erover eens dat symptomen moesten beginnen vóór een zwangerschapsduur van 16 weken.
- Gekenmerkt door ernstige misselijkheid en/of braken
- Niet normaal kunnen eten en/of drinken
- Beperkt de dagelijkse activiteiten sterk
- Tekenen van uitdroging werden beschouwd als bijdragend maar niet verplicht voor de definitie van HG.
Belangrijk om te weten is dat iedere vrouw de HG anders ervaart.
HG komt voor in verschillende typen, bijvoorbeeld overmatig braken of ”droge HG”. Maar er zijn ook verschillen in de duur, de ernst, welke medicatie wel of niet werken en de gevolgen van HG in het dagelijks leven.
Mild:
- Eindigt meestal halverwege de zwangerschap;
- Gewichtsverlies is ongeveer 5%;
- Vereist medicijnen en soms vocht via infuus;
- Moeder kan enkele dagelijkse activiteiten voortzetten;
- Het herstel kan enkele maanden of langer duren
Matig:
- Gaat vaak door tot halverwege de zwangerschap, maar de ernst neemt af;
- Gewichtsverlies is 5-10% (minder bij vroege behandeling);
- Vereist medicijnen, vocht via infuus en soms sonde voeding of TPV (PICC of centrale IV-lijn);
- Moeder is extreem vermoeid en kan maar een paar taken uitvoeren;
- Het herstel kan enkele maanden duren;
- Tekenen van trauma en veranderingen in gezinsplanning (geen volgend kindje meer) komen vaak voor
Ernstig :
- Vaak is het constant en kan het moeilijk zijn om met medicijnen te controleren;
- Gewichtsverlies is 10-20% of meer (minder bij vroege behandeling);
- Vereist vocht via infuus, medicijnen en voedingsondersteuning (bijv. sondevoeding of PICC-lijn) voor het grootste deel van de zwangerschap;
- Moeder is uitgeput, ondervoed en kan niet voor zichzelf zorgen;
- Herstel kan enkele maanden tot een jaar of langer duren;
- Tekenen van trauma en veranderingen in gezinsplanning (geen volgend kindje meer) komen vaak voor;
- Bevalling kan ingewikkeld en erg moeilijk zijn vanwege zwakte van moeder;
- Zonder behandeling kan de baby sterven en kan de moeder overgaan tot orgaanfalen
Het maakt niet uit welke vorm of ernst van HG jij ervaart, het is geen wedstrijd: jouw ervaring en jouw verhaal mogen er zijn. Praten met andere vrouwen helpt. Dit kan via de besloten praatgroep op Facebook.
Zowel Engelse als Amerikaanse cijfers geven aan dat HG voorkomt in 0,5% tot 2% van de zwangerschappen. Men verwacht dat het werkelijke aantal hoger ligt. In deze aantallen worden alleen vrouwen meegenomen die medische hulp hebben gezocht en er zijn helaas nog steeds veel vrouwen die kampen met de verschijnselen van HG maar daar geen hulp voor zoeken omdat ze denken dat het ‘er bij hoort’. Uitgaande van de geboortecijfers van het CBS gaat het in Nederland dan om ongeveer 2000 tot 4000 vrouwen per jaar die HG hebben in de zwangerschap.
Wanneer medische hulp inschakelen?
Als je deze één of meer van deze symptomen hebt, is het zeer verstandig om een arts of je verloskundige te (laten) bellen (ook als de symptomen ’s nachts of in het weekend erger worden!)
– je kunt (bijna) niets meer eten
– je hebt 24 uur of meer niets meer kunnen drinken
– je moet heel veel overgeven (meer dan 3 keer per dag)
– je geeft gal of bloed over
– je bent meer dan 5% van je lichaamsgewicht van voor de zwangerschap afgevallen
– je plast (veel) minder en/of je urine is heel donker en ruikt sterk
– je bent duizelig of valt zelfs flauw en/of je bent verward
– je verliest vaak je evenwicht en je coördinatievermogen wordt slechter
– je bent niet meer in staat te functioneren: je kunt niet meer staand douchen, de trap op en af gaan, werken of voor jezelf en je gezin zorgen
Bij twijfel is het verstandig om sowieso een arts of je verloskundige te raadplegen.
Op de pagina Behandeling en hulp vind je meer informatie over voeding, vocht en medicijnen.
De onderzoeken over de kans op nog een keer HG geven op dit moment cijfers tussen de 15-90% kans op herhaling aan. Een onderzoek uit 2005 laat een kans van 15.2% zien. In een onderzoek door Koren & Maltepe (2004) werd een herhalingskans van 80% genoemd, in een onderzoek van Fejzo, et al (2011) was de herhalingskans 81%. En in een recenter onderzoek waar ook Dr. Rebecca Painter deel van uitmaakt laat zien dat de kans al 89% is. Er is geen garantie of manier om te zeggen of je in een volgende zwangerschap wel of geen HG zult krijgen. Op de pagina Na HG vind je informatie en een voorbereidingsplan om je zo goed mogelijk voor te bereiden op een mogelijk volgende zwangerschap met HG.
Ondanks talloze onderzoeken naar dit onderwerp is er geen sluitend bewijs dat HG bij beide geslachten erger is.
Verschillende studies BRON .31 hebben gesuggereerd dat vrouwen die aan HG lijden vaker een meisje dragen maar het verschil is niet voldoende om significant te zijn.
Ja, er zijn aanwijzingen BRON .33 dat HG vaker voorkomt en heviger is bij tweelingzwangerschappen.
Voor een deel is HG wel bepaald door een erfelijk component. Als jouw zus HG heeft gehad is de kans 17 x groter (2022) dat jij het ook krijgt dan wanneer zij het niet hebben gehad. Heeft jouw moeder HG gehad dan is de kans 3 x groter (2022)dat jij het ook krijgt. Verschillende onderzoeken laten ook verschillende herhalingskansen zien. Dat je het van je partner kunt krijgen staat hier geheel los van. Er is wel eens geroepen dat vrouwen het krijgen van het sperma van hun partner maar er zijn genoeg vrouwen die 2 of meer partners hebben gehad en nog steeds zo ziek waren.
1 op de 5 vrouwen (20%) met ernstige zwangerschapsmisselijkheid zal symptomen hebben gedurende hun hele zwangerschap.
Psychische impact
(Ernstige) zwangerschapsmisselijkheid en HG hebben naast een grote lichamelijke impact ook een enorme psychische impact. Het kan het plezier in de zwangerschap compleet doen vergeten en je doen afvragen of je wel normaal bent. Het ‘probleem’ bij zwangerschapsmisselijkheid is dat de ergste klachten zich vaak openbaren in de periode dat mensen de zwangerschap nog even voor zich willen houden. Maar hierdoor kun je ook geen steun zoeken in je onmiddellijke omgeving als de zwangerschapsmisselijkheid erger wordt. Dan zou je immers moeten uitleggen dat je zwanger bent. Het gevolg hiervan is dat vrouwen in stilte lijden en hun ervaringen niet goed kunnen vergelijken met anderen, daardoor ontbreekt een kader om te bepalen of de misselijkheid die wordt ervaren nu ‘bij de zwangerschap hoort’ of dat er iets aan gedaan moet worden.
Ernstige zwangerschapsmisselijkheid of hyperemesis gravidarum (HG) kunnen er voor zorgen dat je je soms heel alleen voelt. Vrouwen die ernstige zwangerschapsmisselijkheid of HG hebben of hebben gehad kunnen zich aanmelden bij onze besloten facebook groep. Hier zijn honderden vrouwen lid die in eenzelfde situatie als jij zitten of gezeten hebben. Praten met andere vrouwen die HG hebben of hebben gehad helpt!
Bij zwangerschapsmisselijkheid die verder gaat dan wat onpasselijkheid in de ochtend komt het hele scala aan negatieve emoties langs. Kwaadheid omdat de zwangerschap niet verloopt zoals je had verwacht, omdat de roze wolk niet wordt gevonden, omdat je je normale leven niet meer kunt leiden of omdat de omgeving geen begrip kan opbrengen. Verdriet omdat je het gevoel hebt alleen te zijn met deze klachten. Angst omdat je je afvraagt of dit wel normaal is en of je baby hier niets aan over houdt. Of bij ernstigere misselijkheid angst omdat je je afvraagt of je hier zelf niet iets aan gaat overhouden. Verraad omdat je niet in staat lijkt te zijn om normaal zwanger te zijn.
Schuldgevoel
De grootste problemen ontstaan echter door schuldgevoel, schuldgevoel omdat je:
- niet ‘gezond’ kunt eten
- medicijnen neemt
- niet in staat bent goed voor je gezin te zorgen
- misschien niet een volledige werkdag kunt draaien
- je een grote zeur voelt als je over de misselijkheid klaagt, want dit is toch wat je wilde
- geen blije gevoelens over de zwangerschap kunt oproepen
- soms zelfs denkt dat je liever niet zwanger zou willen zijn
- het gevoel het een slappeling te zijn, want zo veel moeders zijn misselijk en die hoor je ook nooit
Al deze emoties kunnen leiden tot een gevoel van depressie, want, zoals Elizabeth Kaledin schrijft in The Morning Sickness Companion, “het is moeilijk om je niet slecht te voelen als je je, hoewel tijdelijk, chronisch ziek voelt en de hele wereld vertelt je dat je de gelukkigste mens op aarde zou moeten zijn”.
In vroeger tijden werd gedacht dat de gevoelens van depressie en het gebrek aan blijdschap over de zwangerschap leidde tot (ernstige) zwangerschapsmisselijkheid. Tegenwoordig weet men dat deze gevoelens juist een gevolg zijn van (ernstige) zwangerschapsmisselijkheid. Begrip van de omgeving, goede zorg en een luisterend oor kunnen helpen om met deze gevoelens om te gaan en ze kunnen door deze zaken zelfs een stuk minder worden.
Neem dus toch een paar mensen in vertrouwen en leg uit wat er aan de hand is en hoe het voelt, schroom niet om om (medische) hulp te vragen en uit te leggen wat er aan de hand is. Dit werkt alleen meer begrip in de hand waardoor je je een stuk minder alleen voelt.
Ernstige zwangerschapsmisselijkheid of hyperemesis gravidarum (HG) kunnen er voor zorgen dat je je soms heel alleen voelt. Veel vrouwen krijgen te maken met onbegrip, zowel van zorgprofessionals als van hun omgeving en werkgevers. In de ZEHG Special: Onbegrip in samenwerking met, oud-bestuurslid van Stichting ZEHG, Christel schenken wij uitgebreid aandacht aan dit veelvoorkomende en emotioneel beladen onderwerp.
